สมุนไพรที่ใช้รักษาโรคเกี่ยวกับฟันและช่องปาก

โรคปริทันต์(โรครำมะนาด)
โรคที่เกิดกับเนื้อเยื่อหรืออวัยวะ รอบๆ ตัวฟัน ได้แก่ เหงือก เนื้อเยื่อ ปริทันต์(เยื่อยึดรากฟัน) กระดูกทับรากฟัน ในระยะแรกที่เป็นโรคนี้จะไม่มีอาการใด ๆ ต่อมาจะมีการทำลายอวัยวะเหล่านี้ ทำให้กระดูกหุ้นฟันละลาย และเหงือกรับ รากฟันโผล่ อาจจะมีอาการปวดบวม ฟันโยกคลอนและหลุดในที่สุด
สมุนไพรที่ใช้ในการรักษา
ขนานที่ 1 เอาหัวข่าหั่นเป็นแว่น ๆ ล้างให้สะอาด โขลกกับเกลือมากหน่อย จนเค็มจัด ตื่นนอนแตะนิ้วสีฟัน ให้ทั่วอมไว้ราว 5 นาที แล้วค่อยแปรงฟัน
ขนานที่ 2 เอาต้นชะพลูทั้งราก 6-9 ต้น เกลือ 1 กำมือ ใส่น้ำให้ท่วมยา ต้มเคี่ยวรากครึ่งชั่วโมง เอาน้ำที่ได้มาอม หรือเอารากชะพลูกับเกลือมาตำให้ละเอียด พอก
ขนานที่ 3 เอาผลมะขามป้อมทุบพอแตก และเกลือ เอาอย่างละ 1 ถ้วย ต้มเคี่ยว 4 เอา 1 กรอกใส่ขวดตื่นนอนตอนเช้าอมสัก 2-3 วัน แก้ฟันเป็นรำมะนาด แก้ฟันโยกคลอน
ขนานที่ 4 เอารากอัญชัน ขาวทุบพอช้ำ การบูร 1 ใน 4 ส่วนของรากอัญชันขาวใส่เหล้าหรือแอลกอฮอล์ (ชนิดกินได้) ให้ท่วมยา แช่ 3 วัน อมแก้รำมะนาด
ขนานที่ 5 เอาเปลือกต้นข่อยผสมกับเกลือให้เค็ม จัดต้มกับน้ำ 3 ส่วน เคี่ยวให้เหลือ 1 ส่วน ใส่ขวดเก็บไว้อมวันละครั้ง เวลาเช้าทุกวัน

ปากเป็นแผล
ต้องระวังอย่าให้ท้องผูกควบคู่กับการใช้ยา
สมุนไพรที่ใช้ในการรักษา
ขนานที่ 1 กินน้ำเกลืออุ่น ๆ ใส่เกลือ 1 หยิบมือต่อน้ำร้อน 1 แก้ว กินวันละ 3 ครั้ง ๆ ละ 1 แก้ว
ขนานที่ 2 กินน้ำมะนาว บีบน้ำมะนาว 1 ลูก เติมน้ำให้เต็มแก้ว เติมเกลือ ไม่ต้องเติมน้ำตาล กินวันละ 3 ครั้ง
ขนานที่ 3 กินฝรั่งสดวันละ 2-3 ผล และหลังจากกินอาหารแล้วเด็ด เอาใบฝรั่งมาเคี้ยว จะมีรสฝาด และพยายามให้ถูกตรงแผลที่เปื่อย แล้วจึงบ้วนทิ้ง และเคี้ยวใหม่วันละ 2-3 ครั้ง
ขนานที่ 4 กินฟ้าทะลายโจรเม็ด เอาใบฟ้าทะลายโจรที่เริ่มออกดอกตากแห้งบดเป็นผง ปั้นทำน้ำเชื่อม เป็นลูกกลอนขนาดเท่าปลายนิ้วก้อยกินครั้งละ 5-8 เม็ด วันละ 2-3 ครั้ง
ขนานที่ 5 อมใบฟ้าทะลายโจรสด ๆ ไม่ต้องเคี้ยว พยายามให้ถูกแผลที่ปากตลอดเวลา
ขนานที่ 6 ลูกยอ 33 ลูก สับให้ละเอียด เอาเถาวันเปรียงสับให้ละเอียด เอาส่วนเท่าลูกยอใส่เกลือพอเค็มดอง ตากน้ำค้างกินแก้ปากเปื่อย คอเปื่อย กินครั้งละ 1 ถ้วยชา วันละ 3-4 ครั้ง

โรคปากนกกระจอก
โรคนี้เกิดจากการขาดสารอาหารวิตามินบี
สมุนไพรที่ใช้ในการรักษา
เอาฟองข้าวสีขาวที่เกิดจากข้าวที่กำลังหุงมาทาที่ปากที่เป็นปากนกกระจอก วันละ 2 ครั้ง เช้าเย็น

เริมที่ปาก
สมุนไพรที่ใช้ในการรักษา
ขนานที่ 1 ใช้วุ้นว่านหางจระเข้ ทาบริเวณที่เป็นแผล
ขนานที่ 2 ใช้กลีเซอรีน เสลดพังพอน ทาบริเวณที่เป็นแผล

ปากเปื่อยในเด็ก
สมุนไพรที่ใช้ในการรักษา
ขนานที่ 1 ผลมะกอกเผาไฟ 1 ส่วน มะขามป้อมเผาไฟ 1 ส่วนบดเป็นผง ปั้นเป็นแท่งไว้ละลายน้ำผึ้ง หรือน้ำมะนาวแทรกเกลือเป็นกระสาย กวาดหรือชุบสำลีอม เป็นยาสมานใช้ได้ทั้งเด็กและผู้ใหญ่
ขนานที่ 2 เอารากหูลิงฝนกับน้ำปูนใส ทาวันละ 3-4 ครั้ง

โรคฟันผุ
เป็นโรคที่มีการทำลายเนื้อเยื่อแข็งของฟันส่วนที่โผล่ขึ้นมาในช่องปาก ให้สลายตัวเปื่อยยุ่ยเป็นโพรงหรือรู การทำลายนี้จะเป็นการถาวร คือ ร่างกายจะไม่สามารถซ่อมแซมส่วนที่ถูกทำลายไปให้เป็นปกติเหมือนเดิม และหากไม่ได้รับการรักษาการผุทำลายจะลุกลามถึงโพรงประสาทฟัน จะปวดฟันโพรงประสาทติดเชื้ออาจบวมเป็นหนอง และเชื้อโรคจะแพร่กระจายไปสู่อวัยวะต่าง ๆของร่างกายได้
โรคปวดฟันส่วนใหญ่เกิดเนื่องจากฟันผุเป็นรู ยาที่ใช้ส่วนใหญ่ จะรับเชื้อโรค และทำให้ปลายประสาทชา ยังไม่มียาที่ยับยั้งฟันที่ผุแล้วไม่ให้ลามต่อไป เมื่อรู้ว่าฟันผุควรไปอุดเสีย ยาแก้ปวดฟันจะช่วยระงับอาการเท่านั้น เมื่อหายปวดแล้วต้องรีบไปอุดหรือรักษาฟันต่อไป
สมุนไพรที่ใช้ในการรักษา
ขนานที่ 1 เด็ดใบตำลึงมาสัก 2 กำมือ ดินสอพอง 2 แผ่น ใส่ครกโขลกพอแหลก เติมน้ำนิดหน่อยเอาพอกแก้มข้างที่ปวด พอแห้งก็เปลี่ยนใหม่ พอกสัก 2-3 ครั้งจะทำให้หายปวดได้
ขนานที่ 2 เอาหัวข่าแก่สดผสมเกลือเล็กน้อยโขลกให้ละเอียดใส่รูฟันที่ปวด
ขนานที่ 3 เอากานพลูตำพอแหลกผสมกับเหล้าขาวเพียงเล็กน้อยพอ และใช้จิ้มหรืออุดฟันที่ปวด
ขนานที่ 4 ลอกเปลือกไม้มะขามเทศหรือมะขามบ้านก็ได้ เอามา 1 กำมือ ใส่น้ำให้ท่วมยา ใส่เกลือ 1 ช้อนชา ต้มให้เดือดสัก 10 นาที ปล่อยให้เย็น เอามาอม ใช้ในปาก อมนาน 2-3 นาที สัก 3-4 ครั้ง
ขนานที่ 5 ใช้เปลือกข่อยต้มอมแบบเดียวกับเปลือกมะขาม
ขนานที่ 6 ใช้รากมะพร้าวต้ม อมแบบเดียวกับเปลือกมะขาม
ขนานที่ 7 เอาการบูรใส่ในฟันที่ปวด
ขนานที่ 8 เอาหนอนตายหยาก ตำอุดรูฟันที่ปวด
ขนานที่ 9 ใช้ใบและต้นของผักส้มกกผสมกับเกลือให้พอเค็มขยี้ให้พอช้ำ ๆ แปะข้างเหงือกตรงที่ฟันปวด

ขนานที่ 10 เอาดอกหรือใบของผักคราดหัวแหวนขยี้หรือบดให้ละเอียดใส่ตรงฟันที่ปวด